Ubezpieczenia w transporcie
Z puntu widzenia zarówno przewoźnika jak i jego klientów w praktyce najistotniejszą rolę odgrywają 2 rodzaje ubezpieczeń transportowych, a mianowicie:
– ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika zarówno w ruchu krajowym jak i międzynarodowym oraz
– ubezpieczenie mienia w transporcie cargo
Ubezpieczenie OC przewoźnika
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika zaliczane jest do ubezpieczeń związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Ubezpieczenie to ma charakter dobrowolny. Ubezpieczenia OC przewoźnika nie należy mylić z ubezpieczeniem OC posiadacza pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, które nie chroni przewoźnika w sensie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Ogólne warunki ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych wyłączają wprost szkody w przewożonych przesyłkach. W zależności od tego czy przewoźnicy świadczą usługi wyłącznie na runku polskim czy też poza nim, wyróżnia się ubezpieczenia w ruchu krajowym oraz w ruchu międzynarodowym.
W razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego (za który uważa się szkodę w substancji przesyłki powstałą w czasie przewozu, czyli utratę, ubytek lub uszkodzenie, za którą przewoźnik zgodnie z przepisami przewozowymi ponosi odpowiedzialność) ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom uprawnionym w myśl przepisów prawa przewozowego, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający przewoźnik lub osoba, na rzecz której zawarto umowę ubezpieczenia (np. podwykonawca przewoźnika umownego). Warto dodać, iż w praktyce bardzo rzadko zdarza się, aby ubezpieczenie to obejmowało także szkody powstałe na skutek opóźnienia w przewozie.
Posiadanie przez przewoźnika ubezpieczenia OC nie zawsze jednak uchroni przewoźnika przed negatywnymi konsekwencjami szkód w transporcie, bowiem często zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela nie będzie pokrywał się z zakresem odpowiedzialności przewoźnika wynikającym z przepisów przewozowych. Z istoty ubezpieczenia OC wynika, iż ubezpieczyciel nie poniesie odpowiedzialności w sytuacjach, w których przewoźnik odpowiedzialności nie ponosi, a także w kwotach wyższych niż wynikające z przepisów przewozowych. Ponadto ubezpieczyciele bardzo często wyłączają w owu odpowiedzialność za niektóre przesyłki (np. towary niebezpieczne, leki) czy też za określone szkody (np. szkody wynikające z winy umyślnej czy rażącego niedbalstwa, szkody spowodowane na parkingu niestrzeżonym, szkody spowodowane użyciem pojazdu niesprawnego). Ubezpieczenie OC przewoźnika może mieć i często ma charakter jedynie iluzoryczny. Jednak brak takiego ubezpieczenia często może doprowadzić do odmowy zawarcia umowy przewozu z takim przewoźnikiem.
Ubezpieczenie mienia w transporcie cargo
Drugim rodzajem ubezpieczeń transportowych jest ubezpieczenie mienia w transporcie cargo, które jest uzasadnione zarówno wtedy gdy przewoźnik nie posiada ubezpieczenia OC, ale też gdy je posiada. Ubezpieczenie OC przewoźnika bowiem nie zawsze pozwoli na uzyskanie odszkodowania z uwagi na szereg wyłączeń przez ubezpieczycieli swojej odpowiedzialności. Ubezpieczenie mienia w transporcie obejmuje także odpowiedzialność za szkody, za które zgodnie z przepisami przewozowymi przewoźnik nie odpowiada. Ubezpieczenie to obejmuje szkody takie jak np. kradzież towaru, zaginięcie, zniszczenie towaru na skutek np. pożaru, huraganu, wypadku. Mienie objęte jest ubezpieczeniem na całej trasie transportu, a jeżeli zaistnieje taka konieczność i umowa ubezpieczenia to przewiduje, ubezpieczenie obejmuje także szkody związane z czynnościami przeładunkowymi.
Zainteresowana w zawarciu takiej umowy ubezpieczenia jest osoba, która ponosi ryzyko przypadkowej utraty lub uszkodzenia przesyłki w czasie transportu, czyli nadawca lub odbiorca w zależności od postanowień umowy łączącej te dwa podmioty. W praktyce szczególnie w stosunku do międzynarodowych przewozów stosowane są klauzule Incoterms opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu. Wybór stosownej klauzuli musi być wyraźnie w umowie (łączącej nadawcę z odbiorcą, a nie w umowie przewozu) przez strony określony. Przykładowo jeśli strony umowy sprzedaży wybiorą regułę CIP oznaczać to będzie, iż sprzedawca obowiązany jest dostarczyć towar do przewoźnika lub innej osobie wyznaczonej przez sprzedającego w określonym miejscu, sprzedawca zawiera umowę przewozu i opłaca ten przewóz, ponadto obowiązany jest on do zawarcia umowy ubezpieczenia wraz z jego zapłatą. Ryzyko przenoszone jest na nabywcę w momencie przekazania towaru przez sprzedawcę przewoźnikowi.
Zakłady ubezpieczeń proponują klientom cztery rodzaje polis ubezpieczenia mienia:
– polisa jednostkowa – ubezpieczenie określonego rodzaju mienia, w pojedynczym transporcie, na określonej trasie przewozu
– polisa generalna – ubezpieczenie wszystkich lub określonego rodzaju towarów przewożonych w określonym czasie
– polisa obrotowa – obejmujące wszelkiego rodzaju towary danej firmy w określonym czasie
– polisa odpisowa – polisa zbiorczo opiewająca na globalną sumę ubezpieczenia, z której sukcesywnie odpisuje się wartość poszczególnych ładunków transportowanych przez ubezpieczającego, aż do wyczerpania się całej sumy ubezpieczenia.