Uległeś wypadkowi, padłeś ofiarą błędu w leczeniu i otrzymujesz od ubezpieczyciela rentę odszkodowawczą? Jest bardzo prawdopodobne, że kwota Twojej renty nie jest odpowiednia. Poniżej dowiesz się, co możemy zrobić, abyś uzyskał podwyższenie renty.
Czym jest renta? – krótko i konkretnie
Zgodnie z art. 444 par. 2 kodeksu cywilnego, jeśli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać odpowiedniej renty. Rentę odszkodowawczą wypłaca ubezpieczyciel podmiotu odpowiedzialnego za szkodę (np. sprawcy wypadku, pracodawcy, szpitala), a w przypadku wyczerpania sumy ubezpieczenia z polisy OC – sam podmiot ubezpieczony. Zgodne z kodeksem cywilnym renta ma charakter okresowy, jest wypłacana w regularnych ratach, najczęściej miesięcznych albo kwartalnych.
Wyróżniamy dwa rodzaje renty odszkodowawczej: rentę stanowiącą rekompensatę utraconych zarobków (niekiedy nazywaną rentą wyrównawczą) oraz rentę na zwiększone potrzeby. O tym, do jakiej renty osoba poszkodowana ma prawo, decydują skutki zdarzenia szkodzącego. Jeśli poszkodowany utracił możliwość zarobkowania oraz jednocześnie zwiększyły się jego potrzeby (np. w zakresie opieki, leczenia, rehabilitacji), należna mu renta będzie obejmowała oba wymienione składniki. Możliwe jest jednak, że zwiększeniu potrzeb osoby poszkodowanej nie towarzyszy spadek jej zdolności zarobkowych, ewentualnie że spadkowi dochodów nie towarzyszą zwiększone potrzeby – wówczas prawo do renty będzie ograniczone do jednego jej rodzaju. Podwyższenie renty może dotyczyć renty każdego rodzaju.
Zasadą jest również, że renta przyznawana jest na przyszłość. Jeżeli zatem np. poszkodowany jest niezdolny do pracy od dnia wypadku, pozew z żądaniem renty składany jest w sądzie po 6 miesiącach, a sąd przyznaje rentę w wyroku wydanym 2 lata po wypadku, to właściwą rentą jest dopiero kwota przyznana na przyszłość od dnia wyrokowania. Za okresy wcześniejsze względem wydania wyroku natomiast sąd przyzna odszkodowanie, stanowiące zwrot utraconych do tego czasu przez poszkodowanego dochodów. Występując z żądaniem podwyższenia renty, robimy to zatem co do zasady na przyszłość, ale zarazem możemy domagać się spłaty brakujących kwot wstecz – jako odszkodowania za utracone dochody lub poniesione koszty leczenia, opieki czy rehabilitacji przewyższające dotychczasową rentę.
Renta jest przyznawana, kiedy zwiększenie potrzeb poszkodowanego albo utrata przez niego dochodów ma charakter utrwalony, co nie oznacza, że stały i nieodwracalny. Renta odszkodowawcza może być zatem jedynie czasowa. W praktyce jednak najczęściej spotyka się rentę przyznaną na stałe. Nie jest jednak żadną tajemnicą, że zmieniające się warunki ekonomiczne oraz sytuacja samego poszkodowanego bardzo szybko mogą spowodować, że przyznana renta przestanie pokrywać całość doznanej szkody. Wówczas pojawia się potrzeba podwyższenia renty.
Podwyższenie renty na utracone dochody
Wysokość renty na utracone dochody ustala się najczęściej w ten sposób, że najpierw ubezpieczyciel albo sąd określa, jakie były zdolności zarobkowe poszkodowanego przed wypadkiem. Sumuje się zatem wszystkie dochody poszkodowanego z pewnego okresu (np. 3, 6 czy 12 miesięcy sprzed zdarzenia) i dzieli przez liczbę miesięcy. Tak otrzymana kwota stanowi podstawę do obliczenia renty, od której następnie najczęściej odejmuje się kwoty otrzymywane przez poszkodowanego po wypadku z ZUS, takie jak zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, renta z tytułu częściowej albo trwałej niezdolności do pracy (pomijamy w tej chwili dość istotną kwestię sporną, czy świadczenia z ZUS w ogóle mogą być w kalkulacji renty uwzględniane, zwłaszcza w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą, które same opłacają składki w ZUS).
Kwoty wypłacane poszkodowanemu z tytułu niezdolności do pracy przez ZUS są corocznie waloryzowane. Ubezpieczyciele dobrze o tym wiedzą i skwapliwie ten fakt wykorzystują, regularnie waloryzując wypłacaną przez siebie rentę w dół. Wielokrotnie zgłaszały się do nas po pomoc osoby, których renta od ubezpieczyciela z roku na rok była coraz niższa. Działo się tak, ponieważ ubezpieczyciel odejmował coraz wyższe kwoty świadczeń z ZUS od stałej, niewaloryzowanej kwoty średnich miesięcznych dochodów poszkodowanego przed zdarzeniem. Kwota ta ustalona była często wiele lat wstecz.
O czym ubezpieczyciele najczęściej jednak zapominają, a co warto im z pomocą prawnika przypominać, to że wraz z upływem czasu również zdolności zarobkowe poszkodowanego, gdyby tylko do wypadku nie doszło, z pewnością by rosły. Oczywiście największym problemem może być ustalenie, jak wysoki byłby ten wzrost. Należy pamiętać, że utracone korzyści (tzw. lucrum cessans), w odróżnieniu od szkody rzeczywistej (tzw. damnum emergens) zawsze mają charakter hipotetyczny. Nie trzeba ich zatem co do grosza udowadniać, a wystarczy je tylko uprawdopodobnić. Można zatem odwoływać się do wzrostu płacy minimalnej, średniego wynagrodzenia publikowanego przez GUS, czy zarobków osiąganych przez osoby zatrudnione w podobnych branżach czy na zbliżonych stanowiskach. Warto w tym zakresie zwrócić się o pomoc do specjalistów, którzy pomogą w wybraniu najkorzystniejszego sposobu waloryzacji potencjalnych zarobków i tym samym umożliwią korzystne podwyższenie renty.
Podwyższenie renty na zwiększone potrzeby
Również renta na zwiększone potrzeby poszkodowanego może być z czasem podwyższana. Po pierwsze, rozszerzeniu w czasie mogą ulec same potrzeby poszkodowanego, które renta ma zaspokajać. W wielu sprawach o odszkodowanie za szkodę na osobie widzimy, że z biegiem lat po wypadku kondycja poszkodowanych (zwłaszcza wskutek poważnych wypadków), stopniowo się pogarsza. Ujawniają się coraz to nowe negatywne następstwa wypadku na zdrowiu, które wymagają dodatkowego leczenia czy rehabilitacji, generują nowe koszty dojazdów czy wreszcie wymagają zwiększonego zakresu opieki i pomocy osoby trzeciej. Wszystkie te zmiany (zwiększenie) potrzeb poszkodowanego powinny znaleźć swój wyraz w wysokości wypłacanej renty. Jako kancelaria zajmująca się odszkodowaniami za szkody na osobie pomożemy ustalić, jakie są aktualne potrzeby poszkodowanego oraz jakiej wysokości renta powinna im odpowiadać.
Z drugiej strony, renta powinna dostarczać poszkodowanemu sumy niezbędnej do tego, aby zwiększone potrzeby po wypadku mogły zostać pokryte. Nawet zatem przy stałych potrzebach kwota renty może rosnąć, bo rosną ceny dóbr i usług, które są poszkodowanemu potrzebne. Zjawisko takie obserwujemy zwłaszcza w okresie zwiększonej inflacji, kiedy ceny konsultacji lekarskich, badań i leków, koszty dojazdów czy zajęć rehabilitacyjnych zmieniają się bardzo szybko. Taka sytuacja jak najbardziej uzasadnia podwyższenie renty. Ponadto, jeżeli renta obejmuje potrzeby w zakresie opieki osoby trzeciej, to również stawki za godzinę tej opieki powinny być waloryzowane. Warto pamiętać przy tym, że wyliczając rentę w tym zakresie należy uwzględniać stawki brutto, a nie netto (jak robi wielu ubezpieczycieli), co Sąd Najwyższy potwierdził rozpatrując jedną z prowadzonych przez naszą kancelarię spraw (więcej czytaj tutaj).
Pamiętajmy wreszcie, że renta na zwiększone potrzeby powinna być ustalana w oparciu o rozmiar tych zwiększonych potrzeb, a nie w oparciu o kwoty, które dotąd poszkodowany na ich pokrycie przeznaczał. Jeśli zatem dotąd wydawaliśmy na rehabilitację miesięcznie 1.000 zł, ale nasze potrzeby w tym zakresie opiewają na kwotę 3.000 zł, to właśnie taką kwotę renty powinniśmy otrzymywać. W zakresie renty na potrzeby związane z opieką i pomocą osoby trzeciej z kolei pamiętajmy, że w tym przypadku w ogóle poszkodowany nie musi żadnych kwot wydatkować (zwłaszcza, gdy opiekują się nim osoby bliskie). Tutaj także liczą się tylko potrzeby (liczba godzin potrzebnej opieki, stawki rynkowe), a nie faktycznie wydatkowane kwoty. Również z tego względu, w celu możliwie najlepszego podwyższenia renty, warto zwrócić się o pomoc do specjalisty.
Renta od ubezpieczyciela i renta sądowa
Podwyższenie renty może dotyczyć zarówno renty płaconej nam dobrowolnie przez ubezpieczyciela, jak i renty ustalonej w wyroku sądu. Z naszego doświadczenia wynika, że co do rent ustalonych w wyroku ubezpieczyciele są mniej elastyczni i najczęściej konieczne jest wytoczenie powództwa o podwyższenie renty, niemniej jednak i w tych przypadkach zdarza się, że ubezpieczyciel dobrowolnie podwyższy zasądzoną rentę.
Warto również pamiętać, że domagając się zwiększenia renty na drodze sądowej możemy również wnosić o wprowadzenie przez sąd tzw. klauzuli waloryzacyjnej, wg której ubezpieczyciel byłby zobowiązany do automatycznego przeliczania wysokości renty w przyszłości (np. raz w roku). Orzecznictwo sądów w tym zakresie nie jest jednak dotąd konsekwentne i jednolite.
Podwyższenie renty a przedawnienie roszczeń
Wg dominującego w orzecznictwie poglądu, roszczenia o świadczenia rentowe jako świadczenia okresowe przedawniają się z upływem 3 lat, przy czym czas ten liczymy (wg stanu prawnego na rok 2023) dodatkowo do końca roku kalendarzowego. Występując o podwyższenie renty na przyszłość warto zatem zweryfikować, czy za te wcześniejsze lata, dotąd jeszcze nie przedawnione, renta również nie powinna być wyższa. Gdyby tak było, dodatkowo możemy żądać w tym zakresie odszkodowania (spłaty zaniżonej renty). Standardowo we wszystkich sprawach o podwyższenie renty dokonujemy również takiej analizy.
Podwyższenie renty a kapitalizacja renty
Podwyższenie renty może być wreszcie także wstępem do jej kapitalizacji, czyli zamiany wypłacanej okresowo renty na jednorazową kwotę odszkodowania. W pewnych sytuacjach może się to okazać korzystne dla poszkodowanego, ale decyzja w tym zakresie wymaga poważnego namysłu. W naszej ocenie, podjęcie rozmów z ubezpieczycielem o kapitalizacji renty jest jedną z tych spraw, w których pomoc prawnika jest szczególnie wskazana. Więcej na temat zamiany renty na odszkodowanie piszemy tutaj:
kapitalizacja renty, czyli zamiana renty na odszkodowanie,
Skontaktuj się z naszymi prawnikami od podwyższania rent
Zadzwoń, napisz do nas po bezpłatną konsultację Twojej sprawy o kapitalizację renty.
dr Michał Strzelbicki
radca prawny, założyciel EVENTUM
tel. kom. 510 943 567
e-mail: mstrzelbicki@eventum.com.p
Mariusz Sadowski
radca prawny
tel. kom. 502 603 736
e-mail: msadowski@eventum.com.pl